venres, 2 de outubro de 2015

Dous poemas de Anne Carson


Lázaro (primeiro borrador)

Dentro da pedra en que vivimos outra pedra.
Iso cren.
Que é o Año de Deus? A xente emprega esa expresión.
Non o sei.
Contemplo a miña irmá, os seus dedos depilando no bigote distraidamente,
non hai que lle facer.
As follas espállanse pola casa coma almas, brillan e desaparecen.
Lembra
o que dixo o príncipe Andrei cando lle anunciaron que Moscova ardera
ata os cimentos.
Dixo En serio?
Un home que estivera no campo de batalla! Que vira que as nosas vidas son soamente
frechas cegas voando no ar.
Pero alí quedou
sentado no catre coma sempre, tratando de tensar a corda do seu arco.
O que hai en nós son accións
e máis nada. Mentres unha difusa hora atafegante
se repite, se repite.

Men in the off hours (Homes no seu tempo libre’)
2007


Luns

Artaud está tolo. Permanece próximo á loucura. Mirándoa respirar ou non respirar,
deduce leis rítmicas que revelan os seus actores.
Deben atinxir matematicamente
un dominio das paixóns, ser como Artaud pero cordos. Observar o máis mínimo
tira e afrouxa dentro dos músculos rabuñados pola emoción.  
Aprender a interpretalos
como se fosen alento.
Descubrir todo o que é “feminino”, todo o que se dobrega
dentro de nós–
o xeito en que un mergullador finca os calcañares no leito do mar
co obxectivo de volver á superficie: hai
un súpeto baleiro onde antes había
tensión.

Para Artaud a verdadeira desvantaxe de estar tolo non é que a conciencia
esmoreza e se esgace, senón o feito de non poder dicilo,
fascinante como sería, mentres está acontecendo.
Só é posible
máis tarde, unha vez “recuperado” e de maneira menos convincente.

O estado de loucura está, como subliña unha e outra vez, baleiro.
Inzado de baleiro. Anoado con baleiro. Excesivo no seu
baleiro. Podes extraer baleiro del a mans cheas.
“No estou aquí. Non estou aquí e nunca o estarei.”
Podes extraelo sen repouso.

Men in the off hours (Homes no seu tempo libre’)
2007






luns, 7 de setembro de 2015

Entrevista para Insula Europea


[Entrevista de Inma Otero para a publicación italiana de poesía Insula Europea]



É inevitable facer referencia ao Premio da Crítica Española 2014 na modalidade de poesía que recaeu no teu segundo poemario, Celebración. Esperabas este recoñecemento e os comentarios tan positivos que recibiu? É fácil escribir despois disto?
Non esperaba unha recepción especialmente favorable, entre outras cousas porque intuía que Celebración podía non gustar a aquelas persoas que si gustaran de Crac. Se che son completamente sincero, tiña medo a que o novo libro se lese en clave conservadora, como unha especie de paso atrás con respecto ao primeiro. Tiven a sorte de ser entendido e nada disto sucedeu: Celebración achegoume a novos lectores e coido que non perdín os que xa tiña. Sobre o Premio da Crítica, son consciente de que houbo dous factores que xogaron un papel no feito de que eu o levase: por unha banda, o recoñecemento á iniciativa editorial que representa Apiario; pola outra, unha aposta estratéxica por parte da crítica para impulsar a poesía dos novos. Mesmo así, non deixa de ser un premio a unha obra en particular e a min como autor dela. Estou moi agradecido pero o sentido da responsabilidade, de agora en diante, vai ser grande. 

Celebración é o primeiro libro publicado pola editorial Apiario, dirixida polas tamén poetas Antía Otero e Dores Tembrás, que adoptan un procedemento de edición moi coidado e artesanal. Por que escolliches esta editorial? Que che achegou fronte a outras editoriais máis consolidadas?
As condicións que me puxeron enriba da mesa Antía e mais Dores foron difíciles de rexeitar. A poesía sufriu os estragos da crise en termos de volume de publicación, pero tamén na calidade das edicións. Contra iso, Apiario reacciona revalorando o libro como obxecto, mimando a edición. Creo que é unha aposta intelixente: o público de poesía en galego é reducido pero é fiel e esixente. Coa dinámica dos últimos anos, en que se viñeron publicando fundamentalmente gañadores de premios literarios en edicións o máis económicas posibles, desatendeuse esta realidade. Creo que é unha sorte para a literatura galega que exista Apiario. Temos unha poesía dunha calidade moi alta e o sistema editorial que debera darlle soporte, en termos xerais, non estivo á súa altura.  

Díxose en moitas ocasións, e neste momento tamén se retoma o tópico, que a poesía era o grande xénero da literatura galega. Mesmo poetas non galegos teñen gabado a calidade da lírica. Estás de acordo? 
A experiencia que teño de levar a poesía galega fóra das nosas fronteiras é sempre positiva. Falo de recitais, dalgunha conferencia que dei a xeito de panorámica e tamén de recomendacións a título individual. Somos uns completos descoñecidos mesmo no contexto do estado e teño a impresión de que sobre nós se detentan dous prexuízos opostos pero complementarios: ou ben se considera que facemos unha poesía que segue estritamente as modas da poesía en castelán ou se nos imaxina escribindo coplas e muiñeiras. A poesía galega ten unha tradición de ruptura que se remonta a Rosalía e que se estende ata o momento presente. Sempre sorprende que sexamos tan libres á hora de escribir. E coido que si, que aínda que en Galicia haxa poetas bos e malos, coma en todas as partes, en xeral escríbese unha poesía disposta a asumir riscos, probablemente porque non temos nada que perder. 

Na túa opinión, que faltaría para que a poesía galega traspasase as fronteiras da propia lingua? 
Teño a sensación de que a posibilidade de saír fóra depende moitas veces do círculo de relacións persoais que o autor (ou a editora que o apoia) manteña cos principais axentes doutros sistemas literarios. É certo que unha poeta galega que non teña unha obra de calidade dificilmente vai ser traducida ao inglés ou ao español, pero habería que ser moi inxenuo para pensar que a calidade é o único criterio en xogo. A proba diso está nos casos de poetas canónicos en Galicia que non gozan de proxección fóra. Para salvar esa eiva, debera haber unha política cultural destinada a tender pontes con outros sistemas literarios e facilitar os procesos de tradución. Toda a difusión e o éxito que se consiga fóra repercute dentro en termos de atención e valoración do xénero e dos seus produtores. 

  • Entrevista completa (en galego):
http://www.insulaeuropea.eu/leinterviste/interviste/otero_hermo.pdf
  • Entrevista completa (en italiano, traducida por Marco Paone):
http://www.insulaeuropea.eu/leinterviste/interviste/otero_hermo.html
  • Recensión de Celebración a cargo de Inma Otero (en italiano):
http://www.insulaeuropea.eu/






martes, 16 de xuño de 2015

Ana Salgado sobre Celebración


Publicado en Grial 205 (maio de 2015)


En Celebración hai un poema, “Despois de Crac”, co título do libro de Gonzalo Hermo de 2011, o primeiro dun mozo de 24 anos. O dato da idade seméllanos irrelevante, ocorre co que escribe hoxe outra xente que anda arredor dos 30, poéticas unidas a este libro por algúns nós: Raida Rodríguez, Francisco Cortegoso, Xiana Arias. Outro nó de complicidade sería a marca editorial: o libro de Hermo, obxecto inusualmente coidado, abre a colección de poesía de Apiario, proxecto que sae das mans das escritoras Dores Tembrás e Antía Otero.

A voz que, no remate, escribe as dedicatorias, dinos que este é “tamén, o libros dos amigos”. A partir destas e das citas fomos construíndo unha lectura de Celebración. Detémonos nas dúas iniciais. Unha dun texto en catalán de Eduard Velasco, tamén poeta en galego a quen leremos axiña como gañador do premio Pérez Parallé. Di: “Sempre stimaràs la terra amb què has compartit el fred”. Outra de Antonio Gamoneda, do poemario de 1992 titulado Libro del frío: “He llegado por fin; este no es mi lugar, pero he llegado”. E atopamos en Celebración elementos deste poema narrativo, do conxunto deste libro do escritor leonés. Unha simboloxía próxima: os insectos, os elementos vexetais, as aves, o frío. Unha voz poética que parece descansar no verso longo, que escora nunha fatiga extensiva, que medra e creba. Entre as conexións, amais, as tantas posibilidades de lectura para esa falta de lugar: desclasamento, desposuimento, desterritorialización, alleamentos de diversa caste.

“Renuncio a unha escrita afectada // realmente este libro acaba aquí” dicían os versos finais do penúltimo poema de Crac, e establecían unha fenda que vemos cumprida en Celebración. A violencia de Crac, con Müller, Duras, Celan, Jelinek ou Artaud, vese agora aplacada, faise máis esquiva, diríxese menos cara á memoria e máis cara ao desexo, eses planos que mesturara T. S. Eliot no comezo d'A terra herma e cavilamos se para sempre. “[...] pois nada é máis fermoso que que a memoria nos engane”, di Hermo nun verso.

Lemos Celebración como un libro sobre a perda. Sobre as perdas: a civilización rural, o territorio, a lingua, os corpos amados, a clase. Talvez estes poemas se escribisen para dicir que a perda pode ser un camiño produtivo. Achegaríase aquí ao pensamento de Jacques Derrida cando coloca, non enfrontados e si no mesmo plano, os procesos de memoria e esquecemento. E a perda pode ser no libro un proceso produtivo pola súa conexión co desexo. Os desacordos entre Lacan e Deleuze canto á maneira de entender este vólvensenos entón pertinentes para lermos Celebración. Isto tamén porque a escrita de Gonzalo Hermo se sitúa en discusión co pensamento contemporáneo: a filosofía, a teoría da literatura, as poéticas que procuran na linguaxe. E parece querernos dicir que só debera servir unha linguaxe común. Cara a esta, que se sabe extirpada, quizais apunte a presenza do corpo no libro. Cara á busca dunha lingua das iguais, no sentido en que a pensou Jacques Rancière. Así, quere que o verso se mida antes de máis consigo mesmo e sitúase enfrontado á metáfora. Dixo nunha entrevista: “Onde digo 'frío' quero dicir 'frío' e máis nada”. Hermo sabe que non damos desaprendido de vez, que non sabemos ler suspendendo o peso da tradición, en común, entre todas. Tamén que precisamos pensar esa apertura.

E outro horizonte do posible ao que Celebración se está abrindo sitúase alén dunha idea historicamente hexemónica onda nós, aquela que coloca a nostalxia nun plano privilexiado na construción da nosa subxectividade e do noso discurso político. Lemos no fragmento final dun poema da sección “Grao límite de frío” : “Porque non hai lingua que impugne o contido dunha perda // nin hai consolo desta volta / no brazo das palabras. // O movemento imponse. / Revélase a color. // Ti e eu marchamos sen mapa e sen costura. // É doloroso / pero salva. // Tarda en curar pero libera”.

Ana Salgado









































venres, 22 de maio de 2015

Luisa Castro sobre Celebración



Celebración

Luisa Castro
[Notas para a presentación de Celebración, La Central, Barcelona, 08/05/2015]

O primeiro poema, unha especie de pórtico, ou de ingreso, no que o poeta nos invita a unha viaxe con el a través dunha historia. É unha relación entre un tu e un eu. É un poema descritivo, no que o poeta nos presenta ese tu. Érguese e indentifícase con ese tu. Pero o que predomina neste ingreso é unha temperatura, un ambiento: o frío. É unha paisaxe: fálase de escombros, de desolación.

[“O cerebro”]

Despois deste primeiro poema, que nos sitúa, comeza a parte titulada “O cerebro”.

Nel faise referencia (no primeiro poema) ao libro anterior de Gonzalo Hermo, Crac. Comeza, por tanto, unha historia autorreferencial, unha relación de historias, ou historial. Gústame ese ton privado, radicalmente persoal, onde parecen querer erguerse as contas dun agravio.

O segundo poema, “Contra a saudade”, orixínase a partir dun centro magnífico, unha imaxe xeradora de imaxes case xaponesa, ou tántrica, ou céltica, na que se propón a escritura, o poema mesmo, como un río: unha experiencia transformadora, na que se entra sabendo que non se vai saír igual. Nesta proposta, o que cruza o río non é un home, é un animal. Unha conciencia ou percepción animal, desprovista de xuízo:

Tardei en comprender
que non hai quen trace un círculo perfecto a man alzada
sen renunciar ao nervio que imprime calor á vida

Hai unha renuncia, por tanto, cando un se interna na escritura, no río da escritura. A poesía como medio de coñecemento, como un río de augas frías, como un bautismo, e o bautismo como renuncia:

Para pensar no poema como un río.

Quen atravesa o río coñece o seu caudal:

animal ao fondo
preparando o pelo
para a muda.

E o cifrado desa renuncia é esquecer. A necesidade do olvido.

Quixera facer un inciso: resulta marabilloso que o esquecemento sexa algo que se nos nos presenta como unha conquista. A renuncia a recordar. O esquecemento como conquista. A renuncia a recordar. A memoria queda no río, pero quen atravesa o río libérase dela, queda limpo. No entanto, esta non é unha tarefa doada para a nosa cultura, onde a memoria é, de feito, a orixe de todo, dos relatos fundacionais, do que emana todo.

Na mitoloxía grecolatina, a memoria ou némese é unha deusa, e o olvido a morte. O río Leteo. Pero non é así na cultura budista nin tántrica. Tampouco na cultura céltica. Nestes pobos o esquecemento é unha graza. Gonzalo Hermo proponnos esta graza, esta conquista, esta esperanza. Ser outros. E esquecer. Pero trátase dunha graza á que se accede despois dun rito de iniciación. Non é doado. Non é gratuíto.

Esquecerei como esqueceron as mans o seu volume

o peso lento das horas

nos días máis felices

Terceiro poema. Continúan despois as imaxes extáticas, contemplativas, que fan referencia á natureza.

Algo me di que o teu labio sería máis vermello nas cidades do norte
onde a vexetación non xermola
en todo caso esténdese pola pedra.

-

Aínda se revolve e non acouga
cando a ave emprende o voo
rumbo a terra estranxeira
sen aroma de berce
sen nostalxia

Terceiro poema. De novo eses tres conceptos asociados: a contemplación da natureza, a liberación da idea de orixe e a liberdade dos paxaros.

Cuarto poema. O cambio:

Para poder amar as cousas que están connosco
cambiando

librámonos da carga

e aprendemos a fallar.

Posesión e sufrimento:

Non hai logos cando o mentas no teu soño de orfandade
orixe cando o palpas con desexo de o reter.

Hai apetito
quizais.

En todo caso, cadea.



[“Grao límite de frío”]

Parece que o libro fose un proceso de conxelación, ó que se someten os sentidos co obxectivo de esquecer, do cambio e da transformación. Ese frío é o frío dun río, dunhas augas nas que a percepción se interna para suspender toda tentación de calor. Un proceso de conxelación que ten por obxectivo o esquecemento e que, paradoxalmente, conduce á conservación, á memoria que non sabe de si, que nos conforma pero non nos domina, nin nos posúe.

Liberación da memoria. Conxelación. Conservación. Distancia e olvido. Transformación. Ser:

Hoxe non é o día pero queda pouco
e non seremos os mesmos cando isto ocorra.

O poeta é aquel que entoa un canto. O poeta é ante todo unha voz. A través desa voz maniféstase o espírito, e no espírito a linguaxe, e na linguaxe o mito, e na linguaxe o logos. Pero debe haber un canto. Unha harmonía que emana dunha iluminación. Unha iluminación que procede das tebras. Unha noite que é orixe e nacemento. O poeta é un canto que se abre camiño a través das tebras, e o seu canto é unha guía, e é un tanteo cara á luz. Poeta significa facedor. O poeta constrúe. O poeta crea. Onde non había nada, o poeta funda. Onde había confusión, o poeta ordena.

Ou desmonta. Ou desordena.

O ben dicir:

Quen adormece neste punto sabe do traxecto.

Consiste en espertar
de cada volta en terra estraña
cando veñan de caer as últimas certezas
e reste soamente a vertixe da aventura.

Un libro que celebra a visión:

Non había luz na espesura do bosque.

Pero de pronto
puidemos ver.

Viamos.

[O pracer]

Último poema. Unha poesía de conceptos, de ideas, de intuicións radicais sobre o tempo. Unha poesía limpa de adornos superfluos, pero indagatoria, que procura unha linguaxe útil para expresar estados novos. Unha poesía, polo tanto, de ideas e de linguaxe, e profundamente concreta, que nos remite a unha moi concreta situación: a de dous amantes, un fronte ao outro. Ou moitas veces: un fronte a si mesmo e a súa propia nudez. 


















xoves, 16 de abril de 2015

Un poema de Louise Glück


O 22 de xuño estarei recitando na Coruña man a man cunha premio Pulitzer. Ver para crer. Louise Glück (New York, 1943) é autora dunha ducia de libros de poemas e un ensaio sobre a escrita. Abaixo, traduzo ao galego un poema de The Wild Iris, unha das súas obras máis celebradas. 




Trillium

Cando espertei, estaba nun bosque. A escuridade
semellaba natural, o ceo a través dos piñeiros
estaba cheo de luces.

Non sabía nada. Nada podía facer máis ca observar.
E en tanto miraba, todas as luces do ceo
esvaeceron ata ser unha única cousa, lume
que ardía entre os abetos xeados.
Despois xa non foi posible
mirar o ceo sen ser destruída.

Hai almas que requiren da presenza
da morte, como eu de acubillo?
Coido que se falo abondo
poderei responder esta pregunta. E verei
o que eles non ven: unha escada
a erguerse entre os abetos, algo
que os chame a trocar as súas vidas.

Penso que agora dou compredido.
Espertei ignorante nun bosque;
hai apenas un momento descoñecía a miña voz,
se me desen unha
estaría tan chea de dor que as miñas frases
se enfiarían unhas con outras, coma berros.

Nin sequera souben que sentín dor
ata que veu a palabra, ata que sentín a chuvia
fluíndo desde min.

Louise Glück
The Wild Iris
(1992)





martes, 10 de marzo de 2015

Celebración no Protexta


A semana pasada sorprendéronme coa noticia de que saía na portada do último ProtextaO número inclúe unha entrevista de Montse Dopico, que podedes ler clicando aquí, e mais a lectura amiga de Celebración que fixo Olalla Cociña e que vos deixo abaixo. Moi agradecido. 

































Celebración, de Gonzalo Hermo: camiñar na invernada

no solo lo he perdido todo
también sé dónde se ha ido

Mario Montalbetti
Lejos de mí decirles. Poesía reunida, Aldus, 2013

Pechamos 2014 cunha dobre celebración: o nacemento de Apiario, un novo selo editorial -e algo máis!- e da súa man o segundo libro de Gonzalo Hermo. O poeta que nos sorprendera hai tres anos con Crac fundando unha “escola do resentimento”, e que, en palabras del mesmo, entendía o seu traballo como un “acto de vinganza”, revólvese contra a inmobilidade e abre as mans para amosarnos un catálogo extremo de temperaturas.

E é que desde o “Grao límite de frío” (unha das palabras que máis se repite nos poemas) ata a brasa non hai apenas matices. Trátase da vital asunción da perda desde a adustez e desde a idea da escritura como un espazo, se non verdadeiro nin verificable, si un lugar onde non se minte (“non xa para os demais, senón sobre todo para ti mesma”, reflexiona Olvido García Valdés en conversa con Miguel Marinas, puidemos lela o ano pasado).

A perda é unha despedida, un cambio de pel en Celebración tamén desde a clarividencia do relato que esixe ser contado (falara a poeta Marina Tsvietáieva a propósito do proceso de composición do poema “coma se xa tivese sido escrito nalgún lado, con moita precisión e completamente e eu só o estivese reconstruíndo”). Un relato existencial, amoroso, que indaga na escrita e/ou no final dunha era, tanto ten: velaquí unha das habilidades de Hermo neste libro: brindarnos diferentes lecturas, e todas igual de válidas na súa contudencia.

Escoitamos en Celebración unha voz implacable que, sen abandonar o alento pensativo de Crac, escolle ben escollidos os símbolos que acompañan o cambio -a fin e a súa inmediata e incerta sucesión- para armar unha melodía triste, mais non melancólica, afouta e por tanto esperanzada.

Esta man que apalpa e non abrangue
mentres se incendia unha casa ao fondo da campía
onde o ourizo foi noutro tempo e hoxe arde

Unha paisaxe de invernada que apenas varía dun poema a outro: insectos, animais, bosque, corpos que proxectan sombra e reclaman aventura, espiñas, corazóns que se descoñecen, carne que se atopa e un memorial de luces que –a diferenza da temperatura, sempre extrema- xogan ás intensidades. E todo o tempo un ruído, tamén gradual: desde a miniatura dun “ruído de nervios que abrolla da carne/ cando dicimos o/ frío” ata o “ruído do bosque trepanándoche as tempas”.

Pero non esquezamos que estamos celebrando algo, aínda que esta festa só poida manifestarse en forma de preguntas:

Se haberá cinza que recorde

carne capaz de comprender
a altura deste
encontro

O ascenso polar que comeza no Cerebro e remata no Pracer (e no desxeo primaveral) triangula coa granada vibrante, aberta e madura que acertadamente colocou o deseñador Mauro Trastoy no medio do libro. É a única concesión á cor xunto, precisamente, cos poemas que a circundan, onde hai multitudes, mercados e barullo:

O movemento imponse.
Revélase a color.

Ti e eu marchamos sen mapa e sen costura.

E si, recuperamos a vista e a cor tras a cegueira, pero a voz poética segue a cuestionar: “cal será o prezo da visión/ despois de todo”. Tan só unha intuición, case un mantra: “o pouso do frío termará de nós/ Como a liña derradeira que nos separa do nada”.

Estamos feridas e sabémolo, e tamén sabemos que volveremos estalo. Pero queremos seguir camiñando no sorriso que enxuga as lágrimas da extraordinaria Giulietta Masina ao final de Le notti di Cabiria (unha das imaxes escollidas para o acertado booktrailer de Celebración). Porque non hai outra cousa que saibamos facer: do outro lado só campa a morte.

Olalla Cociña






venres, 20 de febreiro de 2015

Un poema de Yves Bonnefoy


Francisco Cortegoso volve á carga e desta volta traduce un poema de Yves Bonnefoy (Tours, 1923). O texto viu a luz por vez primeira en outubro de 2014, nunha tiraxe especial non comercial de 125 exemplares acompañados dunha litografía en cor de Farhad Ostovani, destinados ao Cercle des Amis de Éditart en Xenebra. Bonnefoy recuperou este poema na edición de La Grande Ourse (Éditions Galilée, 2015). As imaxes que acompañan o texto son do propio Ostovani. 


DENTRO, FÓRA?



I
Fuxir, si, por aí! Da beira do lenzo que seca.

Tantas cores! Esta camisa, encarnada, estoutras azuis. Estes brancos de toda sorte de branco. Esta luva de baño deitada na herba.

Rin. Xogan a ser de cor, a vestila. A lanzar unha bala de cor. Apañándoa no voo ou guindándoa un cara ao outro até arrincar con toda a forza o encarnado, o azul; alento precipitado, bocas próximas.

E agora este vento da tarde en toda esta roupa que abanea!

Unha saba despréndese, voará? Non, cae, retumba. Pasar entre eses dous outros grandes lenzos que restrollan, mollados aínda. Perderse no seu albo onde abanean sombras. Aí que corren o sol déitase. Aínda por pintar.

E xusto un pintor está alí, tras do seu cabalete. Unha barba amarela. Un sombreiro tido dunha man, a causa do vento. Da outra, se cadra a esquerda, tenta pintar.


É a variante deterxente. 


















II 
E se fose por aquí?

Unha porta, certo. Purran por ela e é o fóra. De certo fóra, o inmenso fóra plano, descoñecido, con animais ao lonxe que semellen pensar noutra cousa.

E aí, diante deles, un neno, aínda un, no alto pendurado dun muro, dediante do ceo. Ri, guíndalles xerseis, vaqueiros, un vello vestido negro, esgazado.

Ponde isto, dilles. Fano. Óllanse, saltan a rir, tamén eles.

E agora, subide!

De feito fórmanse marchas, soben. Velaí están sobre unha terraza.

E sobre esta terraza un outro muro desde onde o neno fica enribaaínda, moi axitado. O que fai? Adiviñade. Guinda fotos, en feixes que se espallan. Que triste, dilapidar estas imaxes! Branco, negro, toda unha vida.

Esta, por exemplo. Apáñaa!

É, mais é o meu avó!

Un rapaciño con colo de mariñeiro, en efecto, moi serio por mor do aro que lle confiamos durante o tempo da pose.

A variante fotografías. 














III
Esas voces, escoita!

Si, é alá no alto, na cima.

Desas árbores? De todas as árbores?

Como sabelo? Berra.

Non, ri.

Risos e berros a un tempo.

Agatuñados, eis, Deus sabe por que, ou quizá non, que Eva rubiu tan alto que volvéndose colleu vertixe. Adán, que de rama en rama a segue, tende a man. Os ollos pechos, ela alonga con risco a súa perna. A primeira man que coñeceu o mundo cingue esas dedas levemente empoadas. Descende, con precaución, ou ben non.

Vin, di ela.

O que entón?

O alén, vin o que está máis alá. Todo anicado. Nubes que non corren. Casas.

E regalar a Adán o máis alá, este froito da árbore.  Rubamos máis unha vez!

Ah, canta ramada e follas, canta froita! Apartan rama a rama para acceder a outras, sempre máis altas. Observan ao lonxe, desta vez xuntos. É a variante “vida certa”.

Non descenderán xamais. Nenos que xogan no alto, atizándose, con berros e risos como ninguén coñece sobre a terra.

Pouca atención poñen nas pedras que lles caen de perto destas non saben canto aínda máis altas. Son de diverso grosor, rebotan sobre as ramas, por veces pártenas.

É a variante cima das árbores.