Ana Salgado sobre Celebración

Publicado en Grial 205 (maio de 2015)

En Celebración hai un poema, “Despois de Crac”, co título do libro de Gonzalo Hermo de 2011, o primeiro dun mozo de 24 anos. O dato da idade seméllanos irrelevante, ocorre co que escribe hoxe outra xente que anda arredor dos 30, poéticas unidas a este libro por algúns nós: Raida Rodríguez, Francisco Cortegoso, Xiana Arias. Outro nó de complicidade sería a marca editorial: o libro de Hermo, obxecto inusualmente coidado, abre a colección de poesía de Apiario, proxecto que sae das mans das escritoras Dores Tembrás e Antía Otero.

A voz que, no remate, escribe as dedicatorias, dinos que este é “tamén, o libros dos amigos”. A partir destas e das citas fomos construíndo unha lectura de Celebración. Detémonos nas dúas iniciais. Unha dun texto en catalán de Eduard Velasco, tamén poeta en galego a quen leremos axiña como gañador do premio Pérez Parallé. Di: “Sempre stimaràs la terra amb què has compartit el fred”. Outra de Antonio Gamoneda, do poemario de 1992 titulado Libro del frío: “He llegado por fin; este no es mi lugar, pero he llegado”. E atopamos en Celebración elementos deste poema narrativo, do conxunto deste libro do escritor leonés. Unha simboloxía próxima: os insectos, os elementos vexetais, as aves, o frío. Unha voz poética que parece descansar no verso longo, que escora nunha fatiga extensiva, que medra e creba. Entre as conexións, amais, as tantas posibilidades de lectura para esa falta de lugar: desclasamento, desposuimento, desterritorialización, alleamentos de diversa caste.

“Renuncio a unha escrita afectada // realmente este libro acaba aquí” dicían os versos finais do penúltimo poema de Crac, e establecían unha fenda que vemos cumprida en Celebración. A violencia de Crac, con Müller, Duras, Celan, Jelinek ou Artaud, vese agora aplacada, faise máis esquiva, diríxese menos cara á memoria e máis cara ao desexo, eses planos que mesturara T. S. Eliot no comezo d'A terra herma e cavilamos se para sempre. “[...] pois nada é máis fermoso que que a memoria nos engane”, di Hermo nun verso.

Lemos Celebración como un libro sobre a perda. Sobre as perdas: a civilización rural, o territorio, a lingua, os corpos amados, a clase. Talvez estes poemas se escribisen para dicir que a perda pode ser un camiño produtivo. Achegaríase aquí ao pensamento de Jacques Derrida cando coloca, non enfrontados e si no mesmo plano, os procesos de memoria e esquecemento. E a perda pode ser no libro un proceso produtivo pola súa conexión co desexo. Os desacordos entre Lacan e Deleuze canto á maneira de entender este vólvensenos entón pertinentes para lermos Celebración. Isto tamén porque a escrita de Gonzalo Hermo se sitúa en discusión co pensamento contemporáneo: a filosofía, a teoría da literatura, as poéticas que procuran na linguaxe. E parece querernos dicir que só debera servir unha linguaxe común. Cara a esta, que se sabe extirpada, quizais apunte a presenza do corpo no libro. Cara á busca dunha lingua das iguais, no sentido en que a pensou Jacques Rancière. Así, quere que o verso se mida antes de máis consigo mesmo e sitúase enfrontado á metáfora. Dixo nunha entrevista: “Onde digo 'frío' quero dicir 'frío' e máis nada”. Hermo sabe que non damos desaprendido de vez, que non sabemos ler suspendendo o peso da tradición, en común, entre todas. Tamén que precisamos pensar esa apertura.

E outro horizonte do posible ao que Celebración se está abrindo sitúase alén dunha idea historicamente hexemónica onda nós, aquela que coloca a nostalxia nun plano privilexiado na construción da nosa subxectividade e do noso discurso político. Lemos no fragmento final dun poema da sección “Grao límite de frío” : “Porque non hai lingua que impugne o contido dunha perda // nin hai consolo desta volta / no brazo das palabras. // O movemento imponse. / Revélase a color. // Ti e eu marchamos sen mapa e sen costura. // É doloroso / pero salva. // Tarda en curar pero libera”.

Ana Salgado