luns, 29 de abril de 2013

Anne Sexton


Esta fin de semana andei ás voltas coa tradución para o español da poesía completa de Anne Sexton, que acaba de editar Linteo. A tradución ten erros dificilmente xustificables, pero dá para achegarse ao miolo da escrita de Sexton, especialmente se se cotexa o texto orixinal, que o editor tivo o acerto de incluír.


O que me interesa de Anne Sexton é, sobre todo, a súa completa falta de pudor. Penso nela como representante avantaxada dunha xenealoxía de poetas que souberon facer de si mesmas a súa mellor personaxe literaria. Escritas que poñen chanzos ao consenso teórico arredor da ficcionalidade literaria, que xogan a presentarse ante o público, desta volta convertido en voyeur, como escaparate diáfano da vida privada da muller que escribe. A propósito de Adília Lopes, outra grande obscena da poesía contemporánea, Osvaldo Manuel Silvestre define con total elocuencia a estratexia actorial desta liñaxe de poetas como unha «forma de publicidade extrema do mais íntimo que só criaturas desprovidas de pudor –e de senso– se atrevem a praticar». Penso en Sylvia Plath, en Yolanda Castaño, en Miriam Reyes, en Marguerite Duras. Precisamente Duras, segundo me contaba hai uns días un amigo, entendía a tarefa da escritora como un labor especialmente lacerante, pois para contar o mundo ten a obriga de afastarse del cara a un non-lugar desde onde sexa posible observalo cun ollo desapasionado. O escritor, para Duras, é un suxeito que comprende, que é capaz de ver. Pois ben, se Duras andaba no certo (e eu, cando menos, comparto a súa análise), para estas autoras, que foxen de si para mirarse de novo como outra, a poesía debe ser o máis parecido a unha terapia.

Con certeza, a poesía era para Anne Sexton medicamento, terapia. Nunha ocasión, en carta dirixida a un amigo a raíz da morte de seus pais, deixou escrito: “poemas e só poemas me salvaron a vida”. Todo un inventario de revelacións íntimas, de exhibicismo emocional. Anne Sexton exponse ata tal punto nos seus textos que, ás veces, o lector só dá reaccionado pola vía da distancia, cando non da repulsa. Como cando o ecrán da TV nos arrebola as imaxes dunha guerra distante e non somos quen de termar da mirada. Dalgún xeito, Anne Sexton obríganos a observar as miserias da muller pequeno-burguesa americana, constrinxida nun corsé de aparencias, imposicións veladas e frustracións persoais. A experiencia é dura. Ás veces, tamén a ela, non lle damos aguantado o ollar.


De todos os poemarios de Anne Sexton sinto unha querencia especial por Live or Die. Gústame especialmente un texto do libro que se titula “Wanting to die”, e que tiven a ocasión de recitar en tradución propia no Picaversos, sesión "Adictos”, ao que Olalla Cociña e Branca Novoneyra tiveron a deferencia de convidarme. Velaí volo deixo, ao pé dun link de youtube onde aparece a autora recitándoo na súa casa de Boston.


Querer morrer

Agora que o preguntas, a meirande parte dos días non consigo recordar.
Camiño vestida, sen pegadas desa viaxe.
Logo a case innomeable luxuria regresa.

Nin sequera entón teño nada contra a vida.
Coñezo de sobra as follas de herba que mencionas
os mobles que puxeches baixo o sol.

Pero os suicidas manexan unha linguaxe especial.
Igual ca os carpienteiros, queren saber que ferramentas.
Nunca preguntan por que construír.

Dúas veces me expresei con total simpleza,
posuín o inimigo, devorei o inimigo
aceptei a súa arte, a súa maxia.

Deste xeito, pesada e pensativa,
máis cálida que o aceite ou a auga,
descansei, babexando polo burato da boca.

Xa nin penso en expor o meu corpo á agulla.
Ata a córnea e os mexos sobrantes se perderon.
Os suicidas xa traizoaron o corpo.

Nacidos sen vida, nin sempre morren,
pero, deslumbrados, non dan esquecido unha droga tan doce
que mesmo as nenas ollarían cun sorriso.

Botade toda esa vida debaixo do lingua
que, por si mesma, se torna unha paixón!
A morte é un óso triste; cheo de golpes, diríase

e, no entanto, ela estame a esperar, ano tras ano,
para sandar delicadamente unha vella ferida,
para libertar o meu alento da súa prisión cruel.

Abaneando, así se atopan ás veces os suicidas,
rabiosos ante o froito, unha lúa inflamada,
deixando atrás o pan que confundiron cun bico,
deixando a páxina do libro aberta ao azar,
algo sin dicir, o teléfono descolgado,
e o amor, calquera cousa que fose, unha infección

domingo, 28 de abril de 2013

María Antonieta



Son conciente de que refugo do seu cine cunha virulencia que non se xustifica en termos de calidade artística. Non é tan mala. En realidade, nin sequera é mala. Sophia Coppola ten demostrado que sabe dirixir e non lle coñezo unha cinta en que non manexe con acerto o tempo da narración. Marie-Antoinette, biopic da arquicoñecida raíña de Francia, está aí para demostralo. Hai quen di que é un filme lento como unha tarde de domingo, pero esa afirmación non me parece xusta. Estou falando de técnica narrativa, non de horas de metraxe.

A ver se me explico. En Marie-Antoinette, a Coppola o que lle interesa relatar é a vida diaria da corte, o luxo e os excesos. O foco pono aí. A cinta transcorre entre festa e festexo, pasteis de crema e champaña, xogos de naipes e decorados rococó. Algún que outro anacronismo e música indie para encetar a trama. De acordo. Un pode gustar ou non desa escolla, pero o certo é que o filme avanza incólume ensarillado na súa propia coherencia interna. Que sucede cando a directora, por verosimilitude histórica, se ve obrigada a contar determinados aspectos da vida da raíña que non lle interesan o máis mínimo (precisamente porque se afastan dese encaixe hedonista que quixo darlle ao filme)? Pois que consegue pasar por riba deles cun éxito sorprendente. Un par de secuencias e un cambio de cadro sonlle suficientes para contarnos a morte do primoxénito e a dor de María Antonieta pola súa perda. Como non aplaudir? Contra todo prognóstico, os seus trucos diexéticos funcionan e é aí onde Sophia Coppola se descobre como a gran contadora de historias que talvez sexa.


No entanto, hai algo que me repugna neste filme e coido que teña máis que ver co pouso ideolóxico que deita ca coas súas cualidades formais. Dicíao antes, un pode estar de acordo ou non coa selección de episodios biográficos que fai a directora. Pois ben, eu non estou de acordo.

No filme sabemos que María Antonieta sufriu o indicible por non ser quen de consumar o matrimonio. Sabemos tamén que foi vítima de todo tipo de invectivas, odios e intrigas cortesás. Mesmo a recoñecemos como unha muller leal e valente, que se nega a abandonar o seu marido cando o pobo está a piques de tomar o palacio. Só secundariamente asoman retallos de crítica á súa situación privilexiada, á súa orgullosa falta de sensibilidade cara a un pobo que morría de fame. Bastaría unha guillotina a modo de peche, a cabeza da protagonisma roldando polo patíbulo na escena final, para que toda a explosión de opulencia e suntuosidade lle fose perdoada. Un golpe de realidade no medio da fantasía. Pero nin iso nos é concedido. A película remata cunha María Antonieta melancólica despedíndose de Versalles a bordo da carruaxe. Un final tipicamente new age.


A lección que se desprende do miolo da súa obra é sempre a mesma: los ricos también lloran. E a máxima subseguinte: conformádevos coa vosa miseria. O que me molesta desta directora é non poder censurala con argumentos estritamente artísticos. Poder dicir “é mala con ganas e, ademais, o seu cine é neocon”. Porque, sendo honesto, só acredito na segunda parte desa afirmación. Salvando as distancias, pásame con ela algo semellante ao que me pasa con Pound, incorrexible fascista que escribiu algún dos mellores poemas que teño lido. As boas intencións, de seu, non crean arte. As malas, algunhas veces, conségueno. 

sábado, 27 de abril de 2013

Lampíricos



Lampíricos pertence ao xénero das obras grandes, esas que teñen a capacidade de botar abaixo o noso edificio persoal. E, no tanto, rin. Lopo lanzábanos un a un os poemas como se fosen tiros na cabeza e eu ría moito, ría con ganas e en alto. Ría á esgalla e aínda me contiven de rir máis. Había unha parte do público ao que o espectáculo non parecía facerlle ningunha graza. Dúas ou tres veces durante a obra me preguntei ata que punto eu non era simplemente un cínico. Logo, cando acabou, cando volvín á casa e comecei a dixerir aquilo que viña de escoitar, reafirmeime na actitude que mantiven durante o recitado. Porque, tal e eu como o vexo, o riso xoga un papel central no proxecto e, polo tanto, quen non ri está perdendo algo. Un comprende que as escenas que Lampíricos recrea desperten nunha parte do auditorio máis conmoción ca hilaridade. Pero talvez a obra, como se dunha peza de teatro do absurdo se tratase, veña ensinarnos que ambas actitudes non son irreconciliables. O humor non funciona en Lampíricos do mesmo xeito que o facía nos produtos máis paradigmáticos da posmodernidade estética (un salvoconduto á continxencia do discurso que se ofrece); antes ben, consolida o contido ferinte do que se está a relatar. É un riso que desestabiliza, que obriga a cuestionar a posición que mantemos como suxeitos na rede que enfía a maioría social ás estremas do sistema. Hai coherencia entre o contido e as ferramentas literarias que o canalizan. Vivimos nun mundo cruel; o humor de Lampíricos non podía ser reconfortante.



Estades a tempo de vela. Cun pouco de sorte queda algunha entrada para o pase de hoxe ou de mañá. Galería Dispara da Estrada. Ás nove da noite. Cando os vagalumes comezan a alampar. 


domingo, 21 de abril de 2013

Blue bird


O meu paxaro azul non é coma o de Bukowski. 

Este sae máis ben pola tarde, sobre todo os domingos, e ás veces desvaría coa extravagancia de abrir un blogue e ver que pasa.



paxaro azul


hai un paxaro azul no meu corazón que

quere saír

pero son demasiado duro con el,

dígolle, queda aí, non vou deixar

que ninguén te

vexa.


hai un paxaro azul no meu corazón que

quere saír

pero bótolle whisky por riba e trago

fume de cigarro

e as putas e as camareiras

e os dependentes do supermercado

nunca saben que

está aí

dentro.


hai un paxaro azul no meu corazón que

quere saír

pero son demasiado duro con el,

dígolle,

acouga, ou é que queres meterme

en liortas?

queres talvez escarallar o meu

traballo?

botar abaixo a venda dos meus libros

en Europa?


hai un paxaro azul no meu corazón que

quere saír

pero eu son moi pillabán e só o solto

de cando en vez polas noites

cando todo o mundo está durmindo.

dígolle, ben sei que estás aí,

así que non te me poñas

triste.

despois métoo outra vez,

e el canta baixiño

dentro, non o deixo morrer

de todo

e durmimos xuntos

así

co noso

pacto secreto

e é tan bonito como para facer

chorar

a un home, pero eu non

choro, choras

ti?

Charles Bukowski
*A tradución é miña