Os inocentes: un libro, dúas citas

Este poema está noutro poema.
María do Cebreiro
Non queres que o poema te coñeza (2004)

Este poema está neste poema.

María do Cebreiro
Os hemisferios (2006)

Se hai poetas que citan a mans cheas coa única finalidade de prestixiaren o que escriben, María do Cebreiro é autora doutra pasta. Os inocentes vén reafirmar o apego da poeta a non establecer xerarquías entre o texto que cita e o que compón, talvez porque á escolla deste determinado fragmento (deste libro e deste autor) lle outorgue as mesmas dimensións ca o do proceso creativo propiamente dito. E así é, que nela non hai nunca referencia baleira, referencia, digámoslle, art decó. Os inocentes ábrese e péchase con cadansúa cita e un pensa que se se decidise prescindir dalgunha delas o libro ficaría igual de coxo ca varrendo os poemas que circulan polo medio.

Quixera comezar reparando na cita final, pois semella que todo o libro fose escrito para desmentila. Asínaa Heidegger, nin menos nin máis. Heidegger, como se sabe, é o principal e máis equivocado dos hemeneutas de Hölderlin e María decidiu recoller precisamente un fragmento da sentenza primeira de Hölderlin e a esencia da poesía, que remata dun xeito, cando menos, rechamante: “A poesía é ineficaz e inofensiva. Que pode haber menos perigoso que a linguaxe?”.

Basta coñecer un pouco a obra de María para sabermos de antemán que ou ben decidiu entoar o mea culpa e dar un xiro radical a todo o discurso de seus anos ou ben a usa cunha finalidade retranqueira. Desde logo, a linguaxe bailando dentro da carne que nos presenta nun dos poemas dificilmente encaixa nesa dimensión inocua que Heidegger quixo para ela. Coido que neste punto hai que valorar a posición ético-estética da autora contra as chamadas “poéticas da comunicación”, o cal a afasta inexorablemente do miolo da poesía dos 90. Para María do Cebreiro a poesía non é un xeito diferente e fermoso de comunicar, senón unha vía de acceso ao coñecemento, e de aí que os seus poemas tendan ao aforismo e adquiran a forma da reflexión e da pregunta.

Dalgún xeito, escribimos para que o libro nos fale, di, e un imaxina a poeta asistindo pampa ás descubertas que lle revela o libro que asinou, igualiño que se se tratase dunha lectora máis. Na súa concepción, daquela, o poeta non sería creador, senón apenas a canle para algo que desexa e pode ser dito no idioma. Contra a posmodernidade, a autora revaloriza o concepto de verdade e sitúa a poesía ao seu carón, senón revelándoa en forma de palabras, si facendo as preguntas capaces de mover os marcos do noso acceso á realidade. Bater na porta do mundo para que non durma.

Poesía que desatende a eternidade e olla o mundo pasar, poesía, por tanto, histórica: temporal. Dinos María que nós somos os inocentes, non por sermos necesariamente bondadosos, senón máis ben por definirnos a nosa situación de impotencia. A fórmula exacta do que supón vivir cos ollos abertos estes violentos anos dez.

A cita que abre Os inocentes, un fragmento do Diario de Roché, funciona no conxunto como unha sorte de nota mental que nos recorda: ollo, non vos despistedes, este libro é un libro sobre o amor. E así semella concibido, como un diálogo co amante que foi e xa non é, pensado desde a lucidez que proporciona a distancia, o tempo. Penso, e podo equivocarme, que a chave de acceso ao amoroso que aquí se nos propón é de matriz lacaniana. Amar, dicía Lacan, é dar o que non se ten a alguén que non o é. María fainos intelixibles as palabras do francés en tres versos memorables: Aprende que ninguén / nos dará nunca o que buscamos / e que esa fenda é o único que temos para dar.

Había que facelo. Falar do amor a través da poesía sen a exposición sentimental que caracterizara o lirismo. Por iso neste libro hai algo novo que vai cos tempos. E por iso cumpría que se escribise. Hai que celebralo.