[Recupero a entrevista que me fixera Montse Dopico para Dioivo, a raíz da
publicación de Crac. Coa
desaparición do xornal, desapareceu tamén a entrevista e coido que paga a pena
volvela traer aquí, polo atinado das preguntas e tamén pola foto tan bonita que
me fixera para a ocasión o meu amigo David González del Riego]
-O libro parte dese primeiro poema. Que fala do poema como acto de
vinganza. Do resentimento dos que "fomos castrados". Cal é o motivo
dese resentimento? Cales son as violencias contra as que se rebela?
Poderiamos falar de
violencias en plural pero son, ao cabo, distintas pólas dunha mesma realidade:
a violencia exercida polos elementos que ostentan a hexemonía simbólica contra aqueles
que non a posúen. A dinámica centro/periferia existe, e non só no plano
xeográfico ou xeocultural (binomios do tipo occidental/oriental, etc.), senón
tamén en experiencias coma o xénero, a raza ou a opción sexual. Tal e como eu o
vexo, Crac representa un intento de
colocarse, en sentido amplo, no lado feble da balanza. Nun espazo onde circulen
distintos procesos identitarios vertebrados en torno á idea de subalteridade. Non
son tan pretensioso como para pensar que o libro vaia cambiar as cousas, pero
gústame escribir como se esa posibilidade fose real. Cando menos non ser
cómplice dunha orde de cousas ilexítima e perversa.
-Desde o principio hai referencias múltiples á literatura: Astarté,
Ganga.... Ao final recoñécese debedor de Jelinek, Duras, Celan e Müller. Está
en parte concibido o libro como un diálogo con todos eses outros autores e
autoras? Con que obxectivo?
Máis ca de diálogo, eu falaría
da escolla dunha posición. O libro elixe reivindicar unha tradición que lle
resulta cómoda, aquela que mellor se lle axusta.. O meu “canon occidental” non
é o de Harold Bloom; é aquel onde Jelinek ou Müller teñen un papel sobranceiro.
Por outra banda, os catro autores practican un tipo de discurso deliberadamente
violento e excesivo que a min me interesaba cando escribía Crac porque ese era o ton que eu quería para o libro. Unha poesía
dun só acto, rotunda e radical, coma unha labazada.
-Hai nos poemas cambios no xénero. Non podo evitar relacionalo coa túa
concepción da literatura galega como literatura queer, e a túa reivindicación
do queer como xeito de transcender o binomio de xénero masculino/feminino. É
ese o sentido dese xogo?
Cando a Kurt Cobain lle
preguntaban por que ás veces vestía de muller nos seus concertos, el acostumaba
a responder que o facía porque dese xeito demostraba que podía ser tan feminino
como quixese. Esa é a idea. Desnaturalizar o xénero. Poñer en evidencia a non
correspondencia entre o sexo (biolóxico) e o rol social adscrito a ese sexo. Haberá
quen me acuse de frivolidade pero, particularmente, acredito en que este tipo
de estratexias son útiles para a causa do feminismo porque contribúen a mudar o
imaxinario social que relega as mulleres ás marxes. Travestismo poético. Por
que non? Tampouco estou a descubrir nada novo. Das cantigas de amigo a Sucios e desexados, o discurso literario
galego ten transitado esas augas
-Tamén é claro o fondo social: a explotación laboral está, por exemplo, moi
presente. "A clase desclasada/ colabora". (Aínda que ese poema fala
dunha época histórica pasada, a Francia de Vichy). Ou o Norte/ Sur. Ou ese
"A esquerda morreu. Viva a esquerda!". Cales, neste sentido, as
preocupacións político-sociais túas máis inmediatas que te levaron ao poemario?
Escribín o libro moi
condicionado por tentativas de revisionismo histórico emerxentes na altura. De
súpeto Franco xa non era un ditador fascista, senón un patriota que salvara
España da sovietización e do caos. O discurso oficial do réxime regresaba
naquel momento da man de xente coma Pío Moa e iso tivo un impacto moi directo
no proceso de escrita de Crac, que é,
en moitos sentidos, unha homenaxe aos derrotados na guerra. Lembro que, daquela,
tamén andaba moi pendente dos movementos políticos en América Latina, que para
min supuñan (e supoñen) o xermolo desde o que construír a esquerda do século
XXI. En Europa e no mundo.
-Non creo que sexa casualidade que fales no mesmo poemario de nazismo e de
franquismo. Do Gulag, de Auswitch, de Stonewall ou de Hiroshima. Lugares do
conflito, da violencia extrema. Tamén de loita: Stonewall. É unha mesma
reflexión sobre o abuso de poder?
Auswitch representa o
escenario onde o odio á subalteridade é levado ata as súas últimas
consecuencias: a solución final, o exterminio total da diferenza. Pero Auswitch
podería chamarse tamén Palestina, San Simón, Iraque. Son espazos onde iso que
Paco Sampedro denominou “violencia excedente” se manifesta dun xeito tan incuestionable
que nos obriga a reformularnos as ideas de límite, xustiza ou humanidade. Un
golpe duro de máis como para ser asimilado sen esganarse.
-O libro ten tamén moito de reflexión sobre o desexo. Da dama mordida polo
can aos poemas que lle siguen ou a imaxes como as de Indochina mon amour, a
mesma Erika Kohut (A Pianista)... E creo que reivindicas o desexo libre, non
amordazado pola sociedade, non sometido ás normas. É así?
Non creo que exista un desexo
que estea “máis alá” do social, unha sorte de pulsión primaria que se poida
canalizar sorteando os fluxos de poder que nos estruturan como suxeitos
desexantes. Eses fluxos de poder existen e coido que sería inxenuo pensar que as
relacións homosexuais son de seu máis “libres” ca outras. Cousa ben distinta é
denunciar a homofobia, que por desgraza continúa ben enraízada na nosa
sociedade e contra a cal a política ha ser de tolerancia cero.
-De igual xeito que o libro debe moito a moitas obras literarias, tamén
está zarrapicado de cinema e música: o Boss, o punk, o garage.... Ata que punto
o libro é debedor de todas esas influencias?
O libro tenta armar unha
especie de colaxe cultural con materiais de moi diverso tipo, entre eles os
tirados da música e o cinema, pero coido que os fundamentais son os literarios.
É curioso, porque se fixese un rexistro do tempo que lle dedico a unha e outra
cousa, cinema e música gañaríanlle en moito á literatura. Gústame ler. E leo
moito. Pero interésome tamén por outras realidades. Supoño que coma todo o mundo.
-A patria, a nación, son tamén citadas e problematizadas (as armas que se
volven contra un...). En que sentido?
Repéleme esa idea de “nación
obxectiva” que asoma en certos estratos do nacionalismo galego. Recoñezo que en
Galicia sobran elementos para pronunciármonos nese sentido pero máis ca
insistir nas especificidades, eu prefiro falar de vontades colectivas. Non
somos un país soamente por posuírmos unha lingua e cultura de noso, senón sobre
todo porque temos vontade de selo. Quero crer que non existe un manual
establecido de como sermos galegos. Do que se trata é de construílo.
-A memoria da "tribo" (imaxe varias veces repetida), é tamén
reivindicada, por se á xente nova se lle ocorre esquecer. "Hiroshima tamén
eu", dis. Canto ten o poemario de reivindicación desa memoria?
O libro está cosido con
retallos de memoria e esa memoria é sobre todo colectiva. Continuamos sendo
seres esencialmente comunitarios e coido que os anos que nos queden de
hexemonía liberal non conseguirán convencerme do contrario.
Ningún comentario:
Publicar un comentario